Dodane: Marta Data: 2024-12-21 09:21:50 (czytane: 22465)
"Jako wilyjo, taki cały następny rok" - głosi stare ludowe przysłowie. Wigilia Bożego Narodzenia na kieleckiej wsi uważana była za dzień, którego upływ miał decydować o całym roku. Należało zatem przeżyć go w zgodzie, spokoju i okazywać sobie jak największą życzliwość.
Od dzieci wymagano posłuszeństwa i szczególnej grzeczności. Przekonywano je, że jeśli w dniu wigilii nie zasłużą na karę, unikną także kar, napomnień i klapsów w ciągu całego roku.
Niegdyś w dniu wigilii mężczyźni, zwyczajowo, udawali się na połowy i polowania. Wierzono, że w tym właśnie dniu z pewnością powrócą do domu ze zwierzyną i sieciami pełnymi ryb. Wróżyło im to także udane polowania i obfite połowy w ciągu całego roku.
Nieodłącznym elementem świątecznego wystroju izby w okresie Bożego Narodzenia były snopy zbóż, siano oraz słoma. Snopy zbóż podstawowych: pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa ustawiano w wieczór wigilijny zarówno w chałupach chłopskich, jak i na dworach, a nawet w magnackich rezydencjach. W 1903 r. w Encyklopedii staropolskiej Zygmunt Gloger pisał o tym zwyczaju: Stawianie snopów zboża po rogach izby, w której zasiadają do uczty wigilijnej, dotąd napotykane u ludu było zwyczajem niegdyś we wszystkich warstwach powszechnym. U pani wojewodziny Dobrzyckiej w Pęsach na Mazowszu, w połowie XIX wieku, nie siadano do wigilii bez snopów zboża po rogach komnaty stołowej ustawionych.
W niektórych regionach Polski zaściełano słomą całą podłogę, a na stole, tak w miastach, jak i na wsi, kładziono grubą warstwę siana i dopiero na nim – lnianą płachtę lub obrus. Zwyczaj ten zachowuje się jeszcze w niektórych domach. Wprawdzie dzisiaj kładzie się już tylko małe pasemko siana na stół, a na nim leży opłatek.
Słomę i siano stosowano w intencji dobrych urodzajów i na pomyślność zabiegów gospodarskich. Ze słomy wyciągniętej ze snopków skręcano powrozy i po wieczerzy okręcano nimi drzewka owocowe, aby dobrze rodziły. Prócz tego wiązki słomy rzucano pod sufit, co zwało się ciskaniem kop, aby zboże w nadchodzącym roku urosło wysokie. Siano zaś po świętach, a niekiedy już w wigilię po wieczerzy, dodawano do paszy krów i koni, ażeby dobrze się hodowały i służyły ludziom. Uważano, że przystroje z siana i słomy przypominają o ubogim narodzeniu Jezusa i żłobie służącym mu za kołyskę, zapewne wysłanym sianem i słomą.
Zupełnie zapomniane zostały inne elementy świątecznego wyposażenia wnętrza, które umieszczano w izbie na pomyślność zabiegów gospodarskich: żelazo – lemiesze pługa, kosy i inne ostre narzędzia, które niegdyś umieszczano pod stołem wigilijnym, aby "krety i inne szkodniki roli nie psuły", oraz sznury i łańcuchy, którymi obwiązywano nogi stołu "aby chleb trzymał się domu" i panował w nim dostatek.
W południowych regionach Polski na stół wigilijny sypano ziarna zbóż, grochu, maku, soczewicy i na nich dopiero stawiano miski z jedzeniem w intencji dobrych plonów i zbiorów roślin, których nasiona znajdowały się na obrusie, a także tych, z których były przygotowane potrawy wigilijne.
Najważniejszą uroczystością obchodów domowych Bożego Narodzenia jest wieczerza postna zwana wilią, wigilią (jak cały dzień), pośnikiem, postnikiem, lub na wschodnich rubieżach Polski – kutią (od głównego dania – kutii, sporządzonej z pszenicy, maku i miodu).
W domach – podobnie jak obecnie – od wczesnego świtu trwały przygotowania do niej. Kończono rozpoczęte wcześniej porządki oraz gotowanie i pieczenie wigilijnych potraw oraz obrządek inwentarza żywego. Wszystkie czynności gospodarskie musiały być bowiem zakończone przed zapadnięciem zmroku, przed wieczerzą, która stanowi najważniejszy komponent obchodów wigilijnych. Zwyczajowo rozpoczyna się ona wraz z ukazaniem się na niebie pierwszej gwiazdy, ponieważ – zgodnie z zapisem biblijnym – w czasie narodzenia Jezusa nad betlejemską grotą ukazała się jasna, świecąca wielkim światłem gwiazda.
Wieczerza wigilijna składała się z parzystej liczby dań, zazwyczaj z dwunastu (bo tyle jest miesięcy w roku i apostołów, którzy byli przy Jezusie podczas ostatniej wieczerzy).
dr Alicja Trukszyn
Dział Dziedzictwa Kulturowego
Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach
Źródło: PIK
Szczęśliwy finał poszukiwań 15-latki
Europejskie Centrum Bajki w Pacanowie poszukuje pracownika
Większość przedsiębiorców nie zgłasza cyberataków, dając oszustom drugą szansę
16. Festiwal Gier i Komiksów dla Dzieci w Pacanowie
4 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem
Pobierz nowy przewodnik 'Podróże ku Naturze' i odkryj malownicze Ponidzie
Derby Ponidzia: Zaremba Transport remisuje 7:7 z Futsal Team Busko-Zdrój (zapis transmisji)
Starosta pińczowski Marcin Wojniak odwołany
Coraz więcej Polaków kupuje z aplikacją Rossmann PL
Fałszywe wiadomości mailowe: 'Darmowa apteczka' może kosztować utratę danych i pieniędzy
Fałszywe wiadomości mailowe: 'Darmowa apteczka' może kosztować utratę danych i pieniędzy
80 lat temu: Wyzwolenie Auschwitz przez Armię Czerwoną
Jerzy Owsiak i WOŚP: Historia największej akcji charytatywnej w Polsce
Salon ZŁOTA KORONA - wyjątkowe miejsce na Walentynkowe prezenty
Pamiętacie o Dniu Babci i Dziadka?
Wspólnie dla sportu: Dołącz do Athletics Busko-Zdrój
Ruszyły zapisy na Bieg Ulicą Piotrkowską Rossmann Run
ZUS: od 1 stycznia nowe świadczenie - dodatek dopełniający do renty socjalnej
Nowoczesne centrum przesiadkowe w Staszowie - inwestycja za 19 mln zł
Derby Ponidzia: Zaremba Transport remisuje 7:7 z Futsal Team Busko-Zdrój (zapis transmisji)
FUTSAL TEAM Busko-Zdrój pokonuje Futsal Jędrzejów 8:2 (foto/zapis transmisji)
Mecz Tech-Project FT Jarosław vs BSF Busko-Zdrój - Transmisja LIVE
Michał Probierz poprowadzi trening w Busku-Zdroju podczas zgrupowania reprezentacji Orlików
II liga futsalu: AZS UMCS Lublin przegrywa u siebie z BSF Busko-Zdrój 4:5!
XII Bieg na Grochowiska im. Andrzeja Dziubińskiego
Święto boksu w Kielcach: Międzynarodowy Turniej im. Feliksa Stamma, Forum i Targi Bokserskie
Wyjazdowy mecz AKS 1947 Busko-Zdrój vs Sparta Kazimierza Wielka - zapis Transmisji LIVE
16. Festiwal Gier i Komiksów dla Dzieci w Pacanowie
Synczyzna, czyli przeszłość zbankrutowana - nowa odsłona Teatru Ciut Frapującego
Pozytywnie Nakręceni z Pińczowa - muzyczna propozycja na Sylwestra (video)
Nie masz pomysłu na Sylwestra? Gmina Złota zaprasza do wspólnej zabawy!
Karnawał i Nowy Rok w polskiej tradycji ludowej
Sylwester pod gwiazdami w Jędrzejowie!
Świętokrzyska Wigilia - opowiada Aleksandra Imosa (video)
Starosta pińczowski Marcin Wojniak odwołany
Wybory prezydenckie 18 maja: Marszałek Sejmu ogłosił termin
Europoseł Adam Jarubas przewodniczącym Komisji Zdrowia Publicznego w Parlamencie Europejskim
Karol Nawrocki kandydatem na prezydenta RP rekomendowanym przez Komitet Obywatelski
Rafał Trzaskowski kandydatem Koalicji Obywatelskiej na prezydenta
Adam Jarubas wzywa do opracowania Planu Działań na rzecz Zdrowia Psychicznego w erze cyfrowej
Anna Krupka wybrana na szefową świętokrzyskich struktur Prawa i Sprawiedliwości
Sprawdź kto uzyskał mandat do Parlamentu Europejskiego
W okręgu 10: PiS - 44,05 proc., KO - 26,96 proc., Konfederacja - 14,14 proc
Komentarze (0) |
22 lutego 2025 roku w Dworku Soplicowo przy ulicy Wojska Polskiego 65 w Busku-Zdroju odbędzie się wyjątkowa zabawa choinkowa. Wydarzenie rozpocznie się o godzinie 19:00, a muzyczną oprawę wieczoru zapewni Zespół Diament.