• Szukaj
• Ogłoszenia
• Księga Gości
• Ponidzie TV
• Katalog Firm
• Dodaj Firmę

• Wiadomości
• Region
• Oświata
• Turystyka
  • Polityka prywatności
• Rozrywka
• Ogłoszenia
• Katalog firm

Niezbednik

• Wazne telefony
• Kino
• Imprezy
• Komunikacja
• Noclegi
• Gastronomia
• Konkursy

Wiadomosci

Konstytucja 3 Maja - pionierska reforma ustrojowa sprzed 234 lat

Dodane: Marta Data: 2025-05-03 11:23:45 (czytane: 7411)  

W dniu 3 maja 1791 roku, po długiej i intensywnej debacie, Sejm Czteroletni jednogłośnie uchwalił ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Był to dokument o ogromnym znaczeniu, który miał na celu uporządkowanie ustroju Rzeczypospolitej po pierwszym rozbiorze z 1772 roku.

Nowa ustawa utrwalała system stanowy, lecz wprowadzała ważne zmiany ograniczające wpływy magnaterii. Z sejmików wykluczono szlachtę bez ziemi, najbardziej podatną na manipulacje, a prawo wyborcze przestało być oparte wyłącznie na pochodzeniu – zastąpiono je cenzusem majątkowym. Mieszczanie zyskali prawo nabywania ziemi i możliwość nobilitacji.

Choć konstytucja nie zniosła poddaństwa chłopów, odebrała szlachcie pełnię władzy nad nimi, uznając lud wiejski za znajdujący się „pod opieką prawa i rządu”. Umowy między chłopami a właścicielami ziemskimi, w których pańszczyznę zamieniano na czynsz, nie mogły być już dowolnie zrywane przez dziedziców.

W ramach reformy państwowej zniesiono podział administracyjny między Koroną a Litwą, tworząc jednolite struktury rządowe, skarbowe i wojskowe. Dominującą religią pozostał katolicyzm, ale zagwarantowano swobodę wyznania innym religiom uznanym przez państwo.

Ustawa zasadnicza wprowadziła system trójpodziału władzy: władzę ustawodawczą powierzono Sejmowi składającemu się z izby poselskiej i senatu, wykonawczą sprawował król z Radą zwaną Strażą Praw, a sądowniczą – nowe, stałe sądy ziemskie i miejskie, nadzorowane przez Trybunał Koronny oraz sądy asesorskie.

Zniesione zostały instrukcje poselskie, konfederacje i liberum veto, a decyzje podejmowano zwykłą większością głosów. Sejm miał zbierać się co dwa lata, a co 25 lat planowano zwoływać go w celu dokonania przeglądu i ewentualnej korekty konstytucji.

Władza wykonawcza została przypisana królowi i Straży Praw, w skład której wchodzili prymas oraz pięciu ministrów: spraw wewnętrznych (pieczęci), policji, spraw zagranicznych, wojny i skarbu – wszyscy mianowani przez monarchę i odpowiedzialni przed Sejmem. Król miał prawo mianować urzędników, senatorów, biskupów oraz oficerów i pełnił funkcję naczelnego wodza w czasie wojny.

Zlikwidowano wolną elekcję – po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego tron miał przechodzić dziedzicznie. Nowa dynastia miała być wybierana przez szlachtę tylko w przypadku wygaśnięcia rodu panującego.

W zakresie sądownictwa przewidziano gruntowną przebudowę – planowano powołanie stałych sądów ziemskich i miejskich, nadzorowanych przez sądy wyższej instancji, w tym Trybunał Koronny.

Niestety, próby wdrożenia zapisów konstytucji zostały przerwane już w połowie 1792 roku. Reformy zostały powstrzymane przez Konfederację Targowicką, zawiązaną przez przeciwników nowego porządku, oraz interwencję militarną Rosji.

Mimo krótkiego czasu obowiązywania, Konstytucja 3 Maja była dokumentem wyjątkowym – pierwszym tego rodzaju w Europie i drugim na świecie, po konstytucji Stanów Zjednoczonych. Jej postanowienia otwierały drogę do modernizacji państwa i były wyrazem troski o przyszłość Rzeczypospolitej.

Nasz patronat

XXIX Ogólnopolski Przegląd Fotograficzny Ponidzie 2025

Zapraszamy do udziału w XXIX Ogólnopolskim Przeglądzie Fotograficznym PONIDZIE 2025, który odbędzie się 7 grudnia 2025 roku w Busku-Zdroju. To największe fotograficzne wydarzenie w regionie, od lat gromadzące pasjonatów fotografii z całej Polski.