Dodane: Marta Data: 2024-12-19 09:15:47 (czytane: 40283)
W całej Polsce wieczerzę wigilijną poprzedza celebra dzielenia się świętym chlebem - opłatkiem - na znak pojednania, miłości, przyjaźni i pokoju.
Ten sam znak pojednania i pokoju czynią pomiędzy sobą wyznawcy prawosławia, dzieląc się przed wieczerzą wigilijną proskurą, zwaną także prosferą – bułką przaśną. Opłatki i ozdoby z opłatków miały zapewniać domownikom miłość, spokój, harmonię i szczęście, sprowadzać na ich dom błogosławieństwo Boże, chronić ludzi i ich trzodę przed chorobami oraz wszelkim złem.
Charakterystyczny dla naszej tradycji świątecznej wyłącznie polski obyczaj łamania się opłatkiem przed wieczerzą wigilijną ma już ponad dwieście lat i wywodzi się z rytuałów starochrześcijańskich. Najpierw praktykowany był na dworach, wśród szlachty, ale szybko rozprzestrzenił się także w innych stanach, i to w całej Polsce, z wyjątkiem niektórych wsi na Pomorzu, Warmii i Mazurach, gdzie obyczaj dzielenia opłatka nie był znany.
W czasach starochrześcijańskich, chleby, których nie użyto podczas misteriów religijnych i płytki chlebowe, nazywano eulogiami. W okresie Bożego Narodzenia wymieniały je pomiędzy sobą kościoły i bractwa zakonne, rozdawane były wiernym, by spożywali je ku chwale narodzonego Chrystusa na znak miłości we wspólnocie chrześcijańskiej.
W połowie IX w., za panowania Karola Wielkiego, w kościołach Europy Zachodniej podczas mszy zaczęto używać innego rodzaju pieczywa, podobnego do znanych nam dzisiejszych opłatków. Przyrządzano je z białej mąki pszennej i czystej źródlanej wody. Miały formę cienkich, białych opłatków chlebowych pieczonych w specjalnych metalowych matrycach z wygrawerowanymi wewnątrz symbolami religijnymi, których kontury odciskały się w cieście. Wyrobem płatków mszalnych trudniły się klasztory. W Polsce wyspecjalizował się w tej sztuce zakon ss. sakramentek, ale produkowali je także kościelni i wikariusze. Były to opłatki przeznaczone zarówno na hostie i komunikanty, jak i opłatki świąteczne roznoszone przed wigilią do domów parafian. Wyłącznie polską specyfiką są także ozdoby z opłatka.
Opłatki traktowano zawsze z wielkim szacunkiem, ich resztek pozostałych po wieczerzy wigilijnej nigdy nie wyrzucano. Wykonywano z nich ozdoby świąteczne. Jeszcze na początku XX w. występowały one na prawie całym obszarze Polski, z wyjątkiem regionów północnych i północno-zachodnich. Elementy tych ozdób wycinano z opłatków białych i barwnych, a następnie sklejano je śliną w lekkie, delikatne kompozycje: trójkąty, krążki, gwiazdki, półksiężyce, krzyżyki; wycinano je z jednego kawałka opłatka. Służyły głównie do ozdoby podłaźniczek, rzadziej do dekoracji ścian izby i belek stropowych. Były wśród nich piękne ażurowe rozety i gwiazdy wyklejane z układanych na różne sposoby i sklejonych pasków opłatka. Zdobiono nimi nawet belki stropowe. Występowały w wielu odmianach kształtów i barw, głównie w Polsce północno-wschodniej, przede wszystkim na Podlasiu.
W naszym regionie z opłatków wykonywano najczęściej kule i kompozycje z kuli i półkul. Zdarzały się także elipsy i walce oraz inne bryły o wytwornych kształtach i kolorystyce. Nazywano je światami lub wilijkami. Inspiracją dla ludowych, opłatkowych "światów" była prawdopodobnie sztuka religijna: rzeźby i obrazy, na których Chrystus trzyma w ręce jabłko z krzyżem, kulę ziemską, czyli świat – na znak swej boskiej nad nimi władzy.
W Wigilię nie może zabraknąć opłatka w żadnym polskim domu. Jak mówi przysłowie: Wigilia bez opłatka to jak Boże Narodzenie bez choinki – nie istnieje.
dr Alicja Trukszyn
Dział Dziedzictwa Kulturowego
Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach
Źródło: PIK
Szczęśliwy finał poszukiwań 15-latki
Europejskie Centrum Bajki w Pacanowie poszukuje pracownika
Większość przedsiębiorców nie zgłasza cyberataków, dając oszustom drugą szansę
16. Festiwal Gier i Komiksów dla Dzieci w Pacanowie
4 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem
Pobierz nowy przewodnik 'Podróże ku Naturze' i odkryj malownicze Ponidzie
Derby Ponidzia: Zaremba Transport remisuje 7:7 z Futsal Team Busko-Zdrój (zapis transmisji)
Starosta pińczowski Marcin Wojniak odwołany
Coraz więcej Polaków kupuje z aplikacją Rossmann PL
Fałszywe wiadomości mailowe: 'Darmowa apteczka' może kosztować utratę danych i pieniędzy
Fałszywe wiadomości mailowe: 'Darmowa apteczka' może kosztować utratę danych i pieniędzy
80 lat temu: Wyzwolenie Auschwitz przez Armię Czerwoną
Jerzy Owsiak i WOŚP: Historia największej akcji charytatywnej w Polsce
Salon ZŁOTA KORONA - wyjątkowe miejsce na Walentynkowe prezenty
Pamiętacie o Dniu Babci i Dziadka?
Wspólnie dla sportu: Dołącz do Athletics Busko-Zdrój
Ruszyły zapisy na Bieg Ulicą Piotrkowską Rossmann Run
ZUS: od 1 stycznia nowe świadczenie - dodatek dopełniający do renty socjalnej
Nowoczesne centrum przesiadkowe w Staszowie - inwestycja za 19 mln zł
Derby Ponidzia: Zaremba Transport remisuje 7:7 z Futsal Team Busko-Zdrój (zapis transmisji)
FUTSAL TEAM Busko-Zdrój pokonuje Futsal Jędrzejów 8:2 (foto/zapis transmisji)
Mecz Tech-Project FT Jarosław vs BSF Busko-Zdrój - Transmisja LIVE
Michał Probierz poprowadzi trening w Busku-Zdroju podczas zgrupowania reprezentacji Orlików
II liga futsalu: AZS UMCS Lublin przegrywa u siebie z BSF Busko-Zdrój 4:5!
XII Bieg na Grochowiska im. Andrzeja Dziubińskiego
Święto boksu w Kielcach: Międzynarodowy Turniej im. Feliksa Stamma, Forum i Targi Bokserskie
Wyjazdowy mecz AKS 1947 Busko-Zdrój vs Sparta Kazimierza Wielka - zapis Transmisji LIVE
16. Festiwal Gier i Komiksów dla Dzieci w Pacanowie
Synczyzna, czyli przeszłość zbankrutowana - nowa odsłona Teatru Ciut Frapującego
Pozytywnie Nakręceni z Pińczowa - muzyczna propozycja na Sylwestra (video)
Nie masz pomysłu na Sylwestra? Gmina Złota zaprasza do wspólnej zabawy!
Karnawał i Nowy Rok w polskiej tradycji ludowej
Sylwester pod gwiazdami w Jędrzejowie!
Świętokrzyska Wigilia - opowiada Aleksandra Imosa (video)
Starosta pińczowski Marcin Wojniak odwołany
Wybory prezydenckie 18 maja: Marszałek Sejmu ogłosił termin
Europoseł Adam Jarubas przewodniczącym Komisji Zdrowia Publicznego w Parlamencie Europejskim
Karol Nawrocki kandydatem na prezydenta RP rekomendowanym przez Komitet Obywatelski
Rafał Trzaskowski kandydatem Koalicji Obywatelskiej na prezydenta
Adam Jarubas wzywa do opracowania Planu Działań na rzecz Zdrowia Psychicznego w erze cyfrowej
Anna Krupka wybrana na szefową świętokrzyskich struktur Prawa i Sprawiedliwości
Sprawdź kto uzyskał mandat do Parlamentu Europejskiego
W okręgu 10: PiS - 44,05 proc., KO - 26,96 proc., Konfederacja - 14,14 proc
Komentarze (0) |
Dom Weselny Finezja w Busku-Zdroju serdecznie zaprasza na Walentynkowy Bal Karnawałowy, który odbędzie się 15 lutego 2025 roku o godzinie 19:00. To wyjątkowa okazja, aby połączyć atmosferę miłości z radością karnawałowej zabawy.