• Szukaj
• Ogłoszenia
• Księga Gości
• Ponidzie TV
• Katalog Firm
• Dodaj Firmę

• Wiadomości
• Region
• Oświata
• Turystyka
  • Polityka prywatności
• Rozrywka
• Ogłoszenia
• Katalog firm

Niezbednik

• Wazne telefony
• Kino
• Imprezy
• Komunikacja
• Noclegi
• Gastronomia
• Konkursy

Wiadomosci

Boże Narodzenie: znaczenie opłatka

Dodane: Marta Data: 2023-12-23 09:35:47 (czytane: 17255)  

W całej Polsce wieczerzę wigilijną poprzedza celebra dzielenia się świętym chlebem - opłatkiem - na znak pojednania, miłości, przyjaźni i pokoju.

Ten sam znak pojednania i pokoju czynią pomiędzy sobą wyznawcy prawosławia, dzieląc się przed wieczerzą wigilijną proskurą, zwaną także prosferą – bułką przaśną. Opłatki i ozdoby z opłatków miały zapewniać domownikom miłość, spokój, harmonię i szczęście, sprowadzać na ich dom błogosławieństwo Boże, chronić ludzi i ich trzodę przed chorobami oraz wszelkim złem.

Charakterystyczny dla naszej tradycji świątecznej wyłącznie polski obyczaj łamania się opłatkiem przed wieczerzą wigilijną ma już ponad dwieście lat i wywodzi się z rytuałów starochrześcijańskich. Najpierw praktykowany był na dworach, wśród szlachty, ale szybko rozprzestrzenił się także w innych stanach, i to w całej Polsce, z wyjątkiem niektórych wsi na Pomorzu, Warmii i Mazurach, gdzie obyczaj dzielenia opłatka nie był znany.

W czasach starochrześcijańskich, chleby, których nie użyto podczas misteriów religijnych i płytki chlebowe, nazywano eulogiami. W okresie Bożego Narodzenia wymieniały je pomiędzy sobą kościoły i bractwa zakonne, rozdawane były wiernym, by spożywali je ku chwale narodzonego Chrystusa na znak miłości we wspólnocie chrześcijańskiej.

W połowie IX w., za panowania Karola Wielkiego, w kościołach Europy Zachodniej podczas mszy zaczęto używać innego rodzaju pieczywa, podobnego do znanych nam dzisiejszych opłatków. Przyrządzano je z białej mąki pszennej i czystej źródlanej wody. Miały  formę cienkich, białych opłatków chlebowych pieczonych w specjalnych metalowych matrycach z wygrawerowanymi wewnątrz symbolami religijnymi, których kontury odciskały się w cieście. Wyrobem płatków mszalnych trudniły się klasztory. W Polsce wyspecjalizował się w tej sztuce zakon ss. sakramentek, ale produkowali je także kościelni i wikariusze. Były to opłatki przeznaczone zarówno na hostie i komunikanty, jak i opłatki świąteczne roznoszone przed wigilią do domów parafian. Wyłącznie polską specyfiką są także ozdoby z opłatka.

Opłatki traktowano zawsze z wielkim szacunkiem, ich resztek pozostałych po wieczerzy wigilijnej nigdy nie wyrzucano. Wykonywano z nich ozdoby świąteczne. Jeszcze na początku XX w. występowały one na prawie całym obszarze Polski, z wyjątkiem regionów północnych i północno-zachodnich. Elementy tych ozdób wycinano z opłatków białych i barwnych, a następnie sklejano je śliną w lekkie, delikatne kompozycje: trójkąty, krążki, gwiazdki, półksiężyce, krzyżyki; wycinano je z jednego kawałka opłatka. Służyły głównie do ozdoby podłaźniczek, rzadziej do dekoracji ścian izby i belek stropowych. Były wśród nich piękne ażurowe rozety i gwiazdy wyklejane z układanych na różne sposoby i sklejonych pasków opłatka. Zdobiono nimi nawet belki stropowe. Występowały w wielu odmianach kształtów i barw, głównie w Polsce północno-wschodniej, przede wszystkim na Podlasiu.

W naszym regionie z opłatków wykonywano najczęściej kule i kompozycje z kuli i półkul. Zdarzały się także elipsy i walce oraz inne bryły o wytwornych kształtach i kolorystyce. Nazywano je światami lub wilijkami. Inspiracją dla ludowych, opłatkowych "światów" była prawdopodobnie sztuka religijna: rzeźby i obrazy, na których Chrystus trzyma w ręce jabłko z krzyżem, kulę ziemską, czyli świat – na znak swej boskiej nad nimi władzy.

W Wigilię nie może zabraknąć opłatka w żadnym polskim domu. Jak mówi przysłowie: Wigilia bez opłatka to jak Boże Narodzenie bez choinki – nie istnieje.
 

dr Alicja Trukszyn
Dział Dziedzictwa Kulturowego
Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach

Źródło: PIK

Nasz patronat

16. Festiwal im. Wojtka Belona 'Niechaj zabrzmi Bukowina'

Buskie Samorządowe Centrum Kultury zaprasza wszystkich chętnych do udziału w 16. edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Piosenki im. Wojtka Belona "Niechaj zabrzmi Bukowina". W tym roku wystąpią: 'Nasza Basia Kochana', Mika Urbaniak , Victor Davies i Urszula Dudziak.