swietokrzyskie.info

Sobota, 08 lutego 2025, Do koñca roku 326 dni Imieniny: Irminy, Piotra, Sylwii

Wiadomosci

Walka o Niepodleg³o¶æ: 80 lat temu wybuch³o Powstanie Warszawskie

Dodane: Marta Data: 2024-08-01 08:03:44 (czytane: 12038)  Wersja do druku

80 lat temu, 1 sierpnia 1944 r., Warszawa sta³a siê aren± najwiêkszej akcji zbrojnej podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Powstanie Warszawskie, na mocy decyzji Dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora", mia³o heroiczny cel - wyzwolenie stolicy spod brutalnej niemieckiej okupacji i pragnienie odzyskania niepodleg³ej Polski, wolnej od zarówno niemieckiej jak i sowieckiej dominacji.

Przez 63 dni powstañcy prowadzili z wojskami niemieckimi heroiczn± i osamotnion± walkê, której celem by³a niepodleg³a Polska.  Planowane na kilka dni, trwa³o ponad dwa miesi±ce. Jego militarnym celem by³o wyzwolenie stolicy spod niezwykle brutalnej niemieckiej okupacji, pod któr± znajdowa³a siê od wrze¶nia 1939 r.

 Zobacz
zdj. Wikipedia - ¯o³nierze Batalionu „Zo¶ka”. Okolice w³azu kana³owego przy ul. Wareckiej

Dowództwo Armii Krajowej zak³ada³o, ¿e Armii Czerwonej zale¿eæ bêdzie ze wzglêdów strategicznych na szybkim zajêciu Warszawy. Przewidywano, ¿e kilkudniowe walki zostan± zakoñczone przed wej¶ciem do miasta si³ sowieckich. Oczekiwano równie¿ pomocy ze strony aliantów.

Opanowanie miasta przez AK przed nadej¶ciem Sowietów i wyst±pienie w roli gospodarza przez w³adze Polskiego Pañstwa Podziemnego w imieniu rz±du polskiego na uchod¼stwie mia³o byæ atutem w walce o niezale¿no¶æ wobec ZSRS. Liczono na to, ¿e ujawnienie siê w Warszawie w³adz cywilnych zwi±zanych z Delegatur± Rz±du na Kraj bêdzie szczególnie istotne w zwi±zku z powo³aniem przez komunistów PKWN.

Premier Stanis³aw Miko³ajczyk, udaj±cy siê pod koniec lipca 1944 r. na rozmowy ze Stalinem, liczy³, ¿e ewentualny wybuch powstania w stolicy wzmocni jego pozycjê negocjacyjn± wobec Sowietów.

Zobacz
zdj. Wikipedia -¯o³nierze Batalionu Golski

Opinii premiera nie podziela³ Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski, który uwa¿a³, ¿e w zaistnia³ej sytuacji zbrojne powstanie pozbawione jest politycznego sensu i w najlepszym przypadku zmieni jedn± okupacjê na drug±. W depeszy do gen. Komorowskiego pisa³: "W obliczu szybkich postêpów okupacji sowieckiej na terytorium kraju trzeba d±¿yæ do zaoszczêdzenia substancji biologicznej narodu w obliczu podwójnej gro¼by eksterminacji". Pomimo takiego stanowiska gen. Sosnkowski nie wyda³ w sprawie powstania jednoznacznego rozkazu.

Przy podejmowaniu decyzji o rozpoczêciu walki w stolicy nie bez znaczenia by³y tak¿e dzia³ania propagandy sowieckiej. Pod koniec lipca na ulicach Warszawy zaczê³y pojawiaæ siê bowiem odezwy informuj±ce o ucieczce KG AK i o przejêciu dowództwa nad si³ami zbrojnymi podziemia przez dowództwo Armii Ludowej. Z kolei oddana przez Sowietów Zwi±zkowi Patriotów Polskich radiostacja Ko¶ciuszko wzywa³a warszawiaków do natychmiastowego podjêcia walki. W tej sytuacji KG AK obawia³a siê, ¿e komunistyczna dywersja mo¿e doprowadziæ do niekontrolowanych i spontanicznych wyst±pieñ zbrojnych przeciwko Niemcom, na których czele bêd± stawaæ komuni¶ci.

Za rozpoczêciem walk w stolicy przemawia³a równie¿ ewakuacja Niemców, która w drugiej po³owie lipca 1944 r. objê³a niemieck± ludno¶æ cywiln± i wojskow±, oraz widoczne przejawy zaniku morale niemieckiej administracji i wojska, wywo³ane sytuacj± panuj±c± na froncie, a tak¿e zamachem na Hitlera 20 lipca 1944 r.

By³y równie¿ powa¿ne obawy co do konsekwencji bojkotu zarz±dzenia gubernatora Ludwiga Fischera, wzywaj±cego mê¿czyzn z Warszawy w wieku 17-65 lat, do zg³oszenia siê 28 lipca 1944 r. w wyznaczonych punktach stolicy, w celu budowy umocnieñ. Istnia³o niebezpieczeñstwo, ¿e zarz±dzenia niemieckie mog± doprowadziæ do rozbicia struktur wojskowych podziemia i uniemo¿liwiæ rozpoczêcie powstania. Dodaæ nale¿y, i¿ w ostatnich dniach lipca Niemcy wznowili gwa³ty i represje wobec ludno¶ci oraz rozstrzeliwanie wiê¼niów.

Rozkaz o wybuchu powstania wyda³ 31 lipca 1944 r. dowódca AK gen. Tadeusz Komorowski "Bór", uzyskuj±c akceptacjê Delegata Rz±du Jana S. Jankowskiego.

Zobacz
zdj. Wikipedia - Rynek Starego Miasta w p³omieniach powstañczych walk, sierpieñ 1944

1 sierpnia 1944 r. do walki w stolicy przyst±pi³o 40-50 tys. powstañców. Jednak zaledwie co czwarty z nich liczyæ móg³ na to, ¿e rozpocznie j± z broni± w rêku.

Na wie¶æ o powstaniu w Warszawie Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wyda³ rozkaz, w którym stwierdza³: "Ka¿dego mieszkañca nale¿y zabiæ, nie wolno braæ ¿adnych jeñców, Warszawa ma byæ zrównana z ziemi± i w ten sposób ma byæ stworzony zastraszaj±cy przyk³ad dla ca³ej Europy".

Przez 63 dni powstañcy prowadzili heroiczny i samotny bój z wojskami niemieckimi. Ostatecznie wobec braku perspektyw dalszej walki 2 pa¼dziernika 1944 r. przedstawiciele KG AK p³k Kazimierz Iranek-Osmecki "Jarecki" i pp³k Zygmunt Dobrowolski "Zyndram" podpisali w kwaterze SS-Obergruppenfuehrera Ericha von dem Bacha w O¿arowie uk³ad o zaprzestaniu dzia³añ wojennych w Warszawie.

Zobacz
zdj. Wikipedia -
¯o³nierze Kolegium „A” – elitarnej jednostki Kedywu Okrêgu Warszawskiego AK. Okolice ul. Stawki

Wed³ug postanowieñ uk³adu ¿o³nierze AK z chwil± z³o¿enia broni mieli korzystaæ ze wszystkich praw konwencji genewskiej z 1929 r., dotycz±cej traktowania jeñców wojennych. Takie same uprawnienia otrzymali ¿o³nierze AK, którzy dostali siê do niemieckiej niewoli w czasie walk toczonych od pocz±tku sierpnia. Niemcy przyznali prawa jeñców wojennych tak¿e cz³onkom powstañczych s³u¿b pomocniczych.

W podpisanym dokumencie strona niemiecka stwierdza³a ponadto, ¿e osoby uznane za jeñców wojennych "nie bêd± ¶cigane za swoj± dzia³alno¶æ wojenn± ani polityczn± tak w czasie walk w Warszawie, jak i w okresie poprzednim, nawet w wypadku zwolnienia ich z obozów jeñców".

Odno¶nie do ludno¶ci cywilnej znajduj±cej siê w czasie walk w mie¶cie - Niemcy zapewnili, ¿e nie bêdzie stosowana wobec niej odpowiedzialno¶æ zbiorowa. Dodatkowo gwarantowali: "Nikt z osób znajduj±cych siê w okresie walk w Warszawie nie bêdzie ¶cigany za wykonywanie w czasie walk dzia³alno¶ci w organizacji w³adz administracji, sprawiedliwo¶ci, s³u¿by bezpieczeñstwa, opieki publicznej, instytucji spo³ecznych i charytatywnych ani za wspó³udzia³ w walkach i propagandzie wojennej. Cz³onkowie wy¿ej wymienionych w³adz i organizacji nie bêd± ¶cigani te¿ za dzia³alno¶æ polityczn± przed powstaniem".

Zgodnie z ¿±daniami niemieckiego dowództwa miasto mieli opu¶ciæ wszyscy jego mieszkañcy. Uk³ad przewidywa³, ¿e ewakuacja "zostanie przeprowadzona w czasie i w sposób oszczêdzaj±cy ludno¶ci zbêdnych cierpieñ", a "dowództwo niemieckie do³o¿y starañ, by zabezpieczyæ pozosta³e w mie¶cie mienie publiczne i prywatne".

O realizacji ustaleñ zawartych w uk³adzie z 2 pa¼dziernika 1944 r. tak pisa³ prof. Norman Davies: "W pierwszym stadium Niemcy z pewno¶ci± trzymali siê postanowieñ zawartego uk³adu. Po Powstaniu nie wróci³y straszliwe masakry, jakie siê zdarza³y w czasie jego trwania. Nie próbowano têpiæ ¯ydów czy innego +niepo¿±danego elementu+ i - ogólnie rzecz bior±c - ewakuowanych do obozów przej¶ciowych nie bito, nie g³odzono ani nie maltretowano na inne sposoby. Wiele tysiêcy ludzi znalaz³o sposób, aby siê wymkn±æ z oczek sieci, wielu te¿ natychmiast zwolniono. Przewa¿aj±ca czê¶æ jeñców z Armii Krajowej zosta³a - zgodnie z umow± - odes³ana do regularnych obozów jenieckich pozostaj±cych pod nadzorem Wehrmachtu. (...) Kobiety, które trafi³y do niewoli, zgodnie z umow± kierowano do specjalnych obozów (...) albo po prostu uwalniano. Jednak w miarê up³ywu czasu, gdy pocz±tkowa masa zaczyna³a topnieæ, ujawnia³y siê bardziej nieprzyjemne aspekty hitlerowskiej machiny. Kiedy dokonano ostatecznych obliczeñ, okaza³o siê, ¿e znacznie ponad 100 000 warszawiaków wys³ano na przymusowe roboty do Rzeszy, wbrew uk³adowi o zaprzestaniu dzia³añ wojennych w Warszawie, a dalsze kilkadziesi±t tysiêcy umieszczono w obozach koncentracyjnych SS, w tym w Ravensbrueck, Auschwitz i Mauthausen". (N. Davis "Powstanie '44")

Zobacz
zdj. Wikipedia - „Ewakuacja” ludno¶ci cywilnej po kapitulacji powstania

W czasie walk w Warszawie zginê³o ok. 18 tys. powstañców, a 25 tys. zosta³o rannych. Poleg³o równie¿ ok. 3,5 tys. ¿o³nierzy z Dywizji Ko¶ciuszkowskiej. Straty ludno¶ci cywilnej by³y ogromne i wynosi³y 120-150 tys. zabitych. Pozosta³ych przy ¿yciu mieszkañców Warszawy, ok. 500 tys., wypêdzono z miasta, które po powstaniu zosta³o niemal ca³kowicie zburzone. Specjalne oddzia³y niemieckie, u¿ywaj±c dynamitu i ciê¿kiego sprzêtu, jeszcze przez ponad trzy miesi±ce metodycznie niszczy³y resztki ocala³ej zabudowy.

Do niemieckiej niewoli posz³o ponad 15 tys. powstañców, w tym 2 tys. kobiet. W¶ród nich niemal ca³e dowództwo AK, z gen. Komorowskim, mianowanym przez prezydenta RP W³adys³awa Raczkiewicza 30 wrze¶nia 1944 r. Naczelnym Wodzem.

W wydanej nazajutrz po kapitulacji odezwie do "Do Narodu Polskiego" Krajowa Rada Ministrów i Rada Jedno¶ci Narodowej z gorycz± stwierdza³y: "Skutecznej pomocy nie otrzymali¶my. (...) Potraktowano nas gorzej ni¿ sprzymierzeñców Hitlera: Italiê, Rumuniê, Finlandiê. (...) Sierpniowe powstanie warszawskie z powodu braku skutecznej pomocy upada w tej samej chwili, gdy armia nasza pomaga wyzwoliæ siê Francji, Belgii i Holandii. Powstrzymujemy siê dzi¶ od s±dzenia tej tragicznej sprawy. Niech Bóg sprawiedliwy oceni straszliw± krzywdê, jaka Naród Polski spotyka, i niech wymierzy s³uszn± karê na jej sprawców".

Zobacz
zdj. Wikipedia- Powstañcza mogi³a na Starym Mie¶cie (okolice Pasa¿u Simonsa)

Wielko¶æ strat poniesionych przez stronê polsk± w wyniku powstania powoduje, ¿e decyzja o jego rozpoczêciu do dzi¶ wywo³uje kontrowersje.(PAP)

Zdjêcia: Wikipedia

  • Wiadomo¶ci z regionu
  • Aktualno¶ci
  • Sport
  • Kultura, rozrywka
  • Polityka

Uwaga: Redakcja nie ponosi odpowiedzialno¶ci za tre¶æ komentarzy.

  Komentarze (1)
     

Busko (2024-08-01 09:23:59)

Wielki b³±d. Naczelne dowodztwo WP w Londynie by³o przeciw powstaniu. Ostrzegali ¿e nikt nie przyjdzie z pomoc±. Niestety agent NKWD Okulicki Leopold z rozmyslem na polecenie Stalina i Berii wywo³a³ powstanie by wyeliminowaæ potencja³ AK w Warszawie i rodzima ludnosc wroga wobec Rosji. A my zamiast uczyæ o tym i przestrzegaæ robimy na odwrót.

Nasz patronat

Data: 2025-02-22, godz: 19:00

Zabawa choinkowa w Dworku Soplicowo

22 lutego 2025 roku w Dworku Soplicowo przy ulicy Wojska Polskiego 65 w Busku-Zdroju odbêdzie siê wyj±tkowa zabawa choinkowa. Wydarzenie rozpocznie siê o godzinie 19:00, a muzyczn± oprawê wieczoru zapewni Zespó³ Diament.



Wróæ do góry